Að finna heimildir: Leitarorð og leitartækni

Hefjið leitina á að:

• skilgreina viðfangsefnið
• velja leitarorð
• athuga hvernig best er að tengja leitarorðin
• velja heppileg gagnasöfn
• skoða efnisorðaskrá (e. thesaurus) og möguleika leitarviðmóts viðkomandi gagnasafns sem oft leiðir notandann áfram

Veljið leitarorð sem lýsa viðfangsefninu vel    

• kannið stafsetningu, skilgreiningar og samheiti:
        aeroplane, airplane, aircraft, plane
        wage, salary, pay o.s.frv.
  
• athugið víðari eða þrengri heiti:
        disabilities
              physical disabilities
              mental disabilities
• skyld heiti:
     food, diet, eating, nutrition
• mun á enskum og amerískum rithætti 
     aluminium – aluminum, behaviour – behavior, cheque – check
    

Athugið að í mörgum gagnasöfnum er að finna skrá yfir efnisorð sem notuð eru í viðkomandi gagnasafni.

Leit má víkka og þrengja með ýmsum tengingum eða táknum, s.s. AND, OR og NOT (yfirleitt með hástöfum).

Í flestum gagnasöfnum og leitarvélum er sjálfgefið að orð séu tengd með AND sem merkir að bæði/öll orðin sem leitað er að þurfa að finnast í færslunum: 

AND þrengir leit 
bæði/öll orðin þurfa að koma fyrir í færslunni, t.d. 

facebook AND twitter – finnur færslur þar sem fjallað er bæði um facebook og twitter 

OR víkkar leit, t.d. facebook OR twitter – finnur færslur þar sem fjallað er um annað hvort eða bæði 

NOT þrengir leit með því að útiloka leitarorð, t.d.
social media NOT facebook – finnur færslur um social media en útilokar færslur þar sem fjallað er um facebook

Stjarna (*) er yfirleitt notuð til að tákna einn eða fleiri óþekkta bókstafi og má bæði nota í miðju orði og í enda orðs. Stjarna víkkar leit með því að kalla fram mismunandi endingar orða, t.d.:

volcan* finnur t.d. volcan​o, volcano​es, volcan​ic, o.s.frv.

hon*r finnur bæði hon​or og hon​our

• Í sumum gagnasöfnum táknar * og ? aftur á móti aðeins einn eða engan óþekktan bókstaf og er notað ýmist í enda orðs eða inni í miðju orði. 

Þá finnur volcan* aðeins færslur með volcan, volcan​o, wom​*n finnur bæði woman og wom​en, colo​?r finnur bæði color og colo​ur. 

Svigar (xxx​) eru notaðir til þess að afmarka leitarliði, röð aðgerða og til þess að skilyrða tengsl leitarorða. 

​(antibiotic* ​OR antiviral​) ​AND seawe* 

Byggið upp leit skref fyrir skref og varist flóknar samsetningar. Röng notkun tákna og tenginga gefur rangar leitarniðurstöður.

​(antibiotic* ​OR antiviral​) ​AND seawe* (education ​AND elementary) ​NOT secondary

Til að skilgreina viðfangsefnið og finna heppileg leitarorð, finna svör við spurningum eða afla grunnupplýsinga um ýmis málefni er gagnlegt að byrja á að nota:

Alfræðirit – almenn eða sérhæfð

• Britannica Online
• Uppsláttarrit og kennslubækur 
• Leiðarvísa viðkomandi námsgreinar 

Orðabækur af ýmsum toga eru mikilvægar á ýmsum stigum heimildaleitar og ritunar t.d. til að

• finna og velja rétt hugtök
• finna samheiti
• athuga stafsetningu, skammstafanir o.fl.
• Snara – Orðabækur af ýmsum toga. Opnar á háskólanetinu.
• Málið.is – Vefgátt - leit í sjö íslenskum gagnasöfnum
• Merriam Webster​

Sage Research Methods Online (SRMO) getur komið að góðum notum í þessari vinnu. Þó svo gagnasafnið sé sniðið að þörfum félagsvísinda, inniheldur það upplýsingar um lykilatriði aðferðafræði sem má heimfæra upp á flest fræðasvið. Sage útgáfan hefur sett saman leiðarvísi sem er ætlað að auðvelda notendum að nýta sér safnið sem best.